W strefie granicy administracyjnej Sopotu i Gdyni jest potok Swelina (nazywany też Potokiem Granicznym). Krótki (około 3 km) ciek wypływający z doliny rozcinającej wysoczyznę, zasilany niewielkimi, krótkimi dopływami, wyróżniający się dość dużymi spadkami, prowadzi niewielkie wody - około 10-20 l/s (litrów na sekundę).

Między Kolibkami i Orłowem, przy krawędzi wysoczyzny wypływa Potok Kolibkowski (lub Kolibianka) o długości nieco ponad 2 km i podobnej powierzchni dorzecza (2,2 km kw.). Do morza uchodzi w niewielkiej odległości (na południe) od ujścia Kaczej w Orłowie. Prowadzi tylko nieco więcej wody od Sweliny (około 20 l/s).

Potok Chyloński (lub Chylonka) spływa z wysoczyzny do Pradoliny Kaszubskiej. Jest to krótki, bo liczący około 3,2 km ciek z dorzeczem 8,2 km kw. Zamulony staw przy ulicy Chylońskiej obok kościoła spełniał kiedyś rolę zbiornika retencyjnego na potrzeby młyna. Wody potoku płyną na znacznym odcinku w naturalnym korycie, w górnym biegu, gdzie spadki przekraczają kilka promili, woda płynie dość żwawo, dopiero w rejonie pradoliny leniwie. Przepływ wody sięga kilkudziesięciu litrów na sekundę. Wpływ działalności ludzkiej wyraźnie widoczny jest w dolnym biegu, na zatorfionym terenie w okolicy portu (rowy melioracyjne).

Największym ciekiem w obszarze miejskim Gdyni jest Kacza. Jej dorzecze (53,8 km kw.) przekracza łączną powierzchnię wszystkich pozostałych potoków. Wypływa z rozległych mokradeł na obszarze wysoczyzny (ok. 160 m n.p.m.). Liczący 14,8 km bieg Kaczej jest kręty, a spadki zmieniają się, co upodabnia ją raz to do potoku prawie "górskiego" (w środkowym odcinku biegu), to znów do dość "leniwie" płynącej rzeczki (w górnej partii). Woda z głównego cieku oraz kilku dopływów zasilają Kaczą w takim stopniu (średnio około 200-250 l/s), że w przeszłości była ona wykorzystana, podobnie jak Potok Oliwski, do napędzania turbin. Tylko na tym potoku wykonywane są stałe obserwacje i pomiary hydrologiczne, a uzyskane wyniki wskazują na dość charakterystyczne w ciągu roku rozłożone wartości przepływu w zakresie średnich miesięcznych.

Znaczne nachylenia zboczy w dolinie Kaczej i liczne okresowo suche dolinki sprzyjają powstawaniu tutaj gwałtownych wezbrań wskutek ulewnych opadów, rzadziej roztopów. Kacza zapisała się w dziejach Gdyni kilkoma nadzwyczajnymi wezbraniami, o których wzmianki znalazły się literaturze hydrologicznej. W latach 30. były trzy takie przypadki. Szczególnie katastrofalne były ulewy, które przeszły nad Gdynią 16 i 17 maja 1937 roku. Spowodowały one zniszczenie sześciu mostków na Kaczej i trzech młynów, rozmycie 0,5 km dróg, zasypanie pól i ogrodów na łącznej powierzchni 1,5 ha warstwą piasku, która miejscami dochodziła nawet do 2 metrów miąższości. Według obliczeń przepływ Kaczej w Orłowie w czasie tej powodzi osiągnął aż 111 m3/s !

Podobnie jak Potok Chyloński, również do basenów portu gdyńskiego uchodzi Potok Obłużański. Ten niewielki ciek odwadnia południowo-wschodni fragment Pradoliny Kaszubskiej. Wyróżnia się najmniejszym spadkiem, leniwie płynącą wodą i małym przepływem (około 10 l/s).

W północno-zachodniej części Gdyni płynie Potok Cisowianka (zwany też Cisówką lub Strugą Cisowską). Źródliska tego cieku znajdują się na wysokości ponad 100 m n.p.m., a liczy on ponad 12,5 km długości. Na północ od Gdyni Cisowej, Cisowianka włącza się w system kanałów melioracyjnych odwadniających dno Pradoliny Kaszubskiej i uchodzi do Zagórskiej Strugi. W dolnym biegu płynie leniwie, a wartość średniego przepływu szacowana jest na kilkadziesiąt l/s. Omawiany potok wyróżniają interesujące zjawiska hydrologiczne. W Gdyni Demptowie obserwuje się zanik przepływu wody w korycie. Koryto bywa zupełnie suche, wystarczy jednak przejść w dół półkilometrowy odcinek, by znów dostrzec pojawiającą się w nim wodę. Zjawisko to ma swoje uwarunkowania w zróżnicowanej przepuszczalności materiału budującego dolinę.

Zanieczyszczenia sieci rzecznej

Rozbudowujące się nasze miasto nadwątliło skromną dość sieć hydrograficzną. Z krajobrazu znikło wiele terenów podmokłych i bagiennych. Większość z wykazywanych na wcześniejszych mapach niewielkich stawów została zasypana w trakcie rozbudowy miasta. Naturalne cieki zmieniły swój wygląd - uregulowano koryta, obudowano je, niekiedy nawet schowano pod powierzchnię terenu.

Poważnym problemem jest znaczne zanieczyszczenie wód większości cieków, co nie jest bez znaczenia dla czystości wód w strefie brzegowej Zatoki Gdańskiej. Szczególnie wysokie stężenia zanieczyszczeń obserwowane były w latach 80 zwłaszcza w rzekach: Kaczej oraz potokach: Chylońskim i Kolibskim. Podejmowane w ostatnich latach działania na rzecz poprawy stanu sanitarnego i czystości wód morskich w Zatoce Gdańskiej objęły również zlewnie potoków gdyńskich. Zauważalna poprawa wystąpiła we wszystkich ciekach, zwłaszcza w rzece Kaczej w wyniku przebudowy systemu oczyszczalni.

Morze jest najbardziej spektakularnym elementem krajobrazu Gdyni. Linia brzegowa jest nadzwyczaj urozmaicona. W obrębie kontaktu pradoliny z Zatoką Gdańską tworzą ją płaskie, a wzdłuż klifów strome brzegi morskie. O ile większość brzegów klifowych pozostaje jak dotąd nie zmieniona prze człowieka, o tyle ujściowy odcinek Pradoliny Kaszubskiej został w okresie tworzenia i rozbudowy Gdyni znacznie przetworzony, głównie w wyniku budowy portu morskiego.

Charakterystyka Morza Bałtyckiego

Słabe połączenie naszego morza z wodami oceanu, niewielka średnia głębokość, wydłużony kształt powodują, że jest ono nieprzeciętne. Bałtyk jest stosunkowo małym morzem, powierzchnia wynosi tylko około 415 tys. km kw. Objętość około 21,7 tys. km sześciennych. Przezroczystość wody od 6 do 15 metrów w Zatoce Gdańskiej do 19 metrów w okolicach Bornholmu. Powierzchnia zlewiska Bałtyku obejmuje 17% powierzchni kontynentu.

Bałtyk jest morzem śródziemnym północnej Europy. Otoczone Półwyspem Skandynawskim i brzegami środkowej i wschodniej Europy pozostaje w łączności z wodami wszechoceanu poprzez wąskie cieśniny duńskie: Sund, Mały i Wielki Bełt, Kattegat i Skagerrak. W instrukcji Międzynarodowego Biura Hydrograficznego w Monaco obszar Morza Bałtyckiego jest ograniczony do linii przebiegających przez południowe wyloty cieśnin: Sund oraz Wielkiego i Małego Bełtu. Jednak zwykle za granicę zachodnią Bałtyku przyjmuje się progi w cieśninach duńskich: Darsser w Wielkim Bełcie oraz Drogen w cieśninie Sund.

Powierzchniowe wody Morza Bałtyckiego są bardzo słabo zasolone - od około l % w części zachodniej i 0,7 % w części środkowej do około 0,3 % w zatokach: Botnickiej i Fińskiej. Zasolenie zwiększa się w miarę wzrostu głębokości, i tak: zasolenie wód dennych w cieśninach duńskich wynosi około 2 %, w Głębi Gdańskiej 1,3-1,4 %, a w zatokach: Fińskiej i Botnickiej 0,5-0,8 %. Istotną cechą wód bałtyckich jest ich uwarstwienie. Wyróżnia się dwie zasadnicze warstwy: wód powierzchniowych i głębinowych. Wody powierzchniowe mają niskie zasolenie, są dobrze wymieszane i natlenione, ich temperatura waha się w zależności od sezonu, od 0°C do 20°C. Wody głębinowe o zasoleniu 1,2-2,2 % posiadają prawie stałą temperaturę 4-6°C.

Głębokość Bałtyku wynosi 55 m, a w największej głębi (Landsort - 459 m) zmieściłyby się dwa Pałace Kultury i Nauki, ustawione jeden na drugim. Bałtyk Południowy, przylegający do polskiego wybrzeża, charakteryzuje się urozmaiconą topografią dna i bogactwem form, typowych dla rzeźby polodowcowej. Obok głębi (Gdańska -118 m, Bornholmska - 105 m, Arkońska - 50 m) i łączących je rynien (np. Słupska - 95 m), występują piaszczysto-kamieniste ławice (Odrzańska - 6 m, Słupska - 8 m). Przybrzeżne wody Bałtyku Południowego mają niewielkie głębokości, które nie przekraczają 20 m. Jedynie w Zatoce Gdańskiej, w miejscu, gdzie rozpoczyna się stok właściwej Głębi Gdańskiej, głębokości wzrastają do 50 m.

Świat roślinny Bałtyku reprezentują głównie glony: zielenice (taśma, ramienice, gałęzatka), brunatnice (morszczyn pęcherzykowaty), krasnorosty oraz trawy morskie (taśma, która tworzy tzw. łąki podwodne). W morzu żyją m.in.: foka obrączkowana, morświny oraz dorsze, śledzie, płastugi, szproty, makrele, łososie, węgorze, głowaczowate (m.in. kur rogacz, będący reliktem arktycznym), a także małże, skorupiaki (m.in. kiełż - relikt arktyczny) oraz wieloszczety i jamochłony (m.in. popularna chełbia modra).

Morze Bałtyckie jest bardzo zanieczyszczone. Spowodowane jest to tym, że rzeki wpływające do Bałtyku są bardzo zanieczyszczone ściekami i innymi odpadami oraz wyciekami ropy naftowej z platform wiertniczych. Aby zmniejszyć zanieczyszczenie Bałtyku, należy zwiększać ilość oczyszczalni ścieków i dbać o czystość rzeki, gdyż musimy pamiętać, że bez wody świat zginie.

Poziom wody w Zatoce Gdańskiej

Obserwowany od wielu dziesiątków lat wzrost poziomu wody w oceanach jest zauważalny również w Bałtyku, w tym i Zatoce Gdańskiej. Chociaż przyrost poziomu określany na około 2 mm na rok może wydawać się znikomy, to jednak obserwowane w wielu miejscach zmiany zarysu linii brzegowej mogą się wiązać właśnie z tym procesem. W świetle wyników badań obserwowany proces nie może być ignorowany, szczególnie w sytuacji, gdy brana jest pod uwagę jego intensyfikacja w najbliższej przyszłości. Kiedy budowano port w Gdyni, takiej ewentualności w ogóle nie rozpatrywano, a tymczasem tylko w okresie ostatniego półwiecza poziom wody wzrósł o ponad 10 cm.

Stan morskich wód przybrzeżnych

System ekologiczny Zatoki Gdańskiej w rejonie Gdyni nie jest izolowany od zanieczyszczeń: kolektora ściekowego w Mechelinkach (poza obszarem miejskim), dopływających omawianymi już powyżej ciekami naturalnymi z ich własnej zlewni, a także pochodzących ze stoczni i portu. Przede wszystkim jednak stan ten zależy od ogólnej sytuacji panującej w Zatoce Gdańskiej, polskiej strefie ekonomicznej Bałtyku, jak i w całym morzu.

Gdynia posiada 7,1 km naturalnego brzegu morskiego z piaszczystymi plażami, na których znajduje się pięć kąpielisk morskich: Babie Doły, Oksywie, Śródmieście, Redłowo i Orłowo. Kontrolę nad ich stanem czystości sprawuje Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gdańsku, który regularnie przeprowadza badania bakteriologiczne i fizyko-chemiczne przybrzeżnych wód morskich. Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody w kąpieliskach w okresie od 1 kwietnia do 30 września wynosi dwa tygodnie. Próbki wody z kąpielisk wyłączonych w latach poprzednich przez okres dłuższy niż dwa kolejne lata, pobierane są z dwukrotnie większą częstotliwością.

Kiedy zatem kąpielisko zostaje dopuszczone do kąpieli? Wtedy, kiedy woda spełnia wymagania określone odpowiednimi przepisami. Od 20 listopada 2002 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach. Regulacje w nim zawarte zaostrzyły standardy jakości wody w kąpieliskach i zlikwidowały podział morskich wód przybrzeżnych na klasy czystości. Zgodnie z wytycznymi Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w latach 1992-1999 kąpielisko morskie dopuszczone było do użytku wówczas jeżeli minimum 70% próbek wody badanego akwenu mieściło się w I i II lub II klasie czystości.

Poniżej zaprezentowane są daty otwarcia gdyńskich kąpielisk morskich:

• Babie Doły - 2001 r.
• Oksywie - 1996 r.
• Redłowo -1994 r.
• Śródmieście - 1996 r., zamknięte w 1997 r., ponownie otwarte od 1998 r.
• Orłowo-molo - zamknięte.
• Orłowo-Południe -1994 r., zamknięte w 2003 r.

My jako uczniowie gdyńskich szkół powinniśmy być uczuleni na stan czystości wszystkich dostępnych kąpielisk. Często przecież spędzamy czas nad wodą, szczególnie latem, i zależy nam na tym, aby wokół nas było czysto i przyjemnie. Co zatem powinniśmy robić? Chyba każdy z nas wie, że trzeba po sobie posprzątać. Ale czy potrafimy zwrócić uwagę komuś, komu nie chce się wrzucić papierka do znajdującego się obok kosza na śmieci? Albo go podnieść? Wkrótce się okaże...

Edukacja bałtycka

Mieszkamy i uczymy się nad Bałtykiem, to nasze okno na świat oraz droga morska łącząca z innymi kontynentami. W naszej szkole, czyli XIV Liceum Ogólnokształcącym, rozwijamy wiedzę z zakresu ekologii morza i strefy przybrzeżnej, co stanowi podstawę naszego współistnienia z przyrodą regionu. Poznajemy specyfikę morskiego ekosystemu, jego walory przyrodnicze i biologiczną różnorodność. Wiedza morska tworzy podstawę do właściwego kształtowania interakcji człowiek - środowisko, poczucia odpowiedzialności i gotowości uczestniczenia w rozwiązywaniu problemów nasze "małej" ojczyzny. Kształtowanie i rozwijanie zainteresowań jest możliwe dzięki realizacji autorskiego programu nauczania pt. "Edukacja bałtycka" opracowanego przez nauczycieli geografii, biologii i chemii.

Bibliografia:

"Zespół Miejski Gdyni. Przyroda-Gospodarka-Społeczeństwo", pod redakcją H. Piekarek-Jankowskiej i M. Dutkowskiego, Gdańsk 1998;

Strona miasta Gdynia: www.gdynia.pl;

Zdjęcia pochodzą ze strony www.wybrzeze.net;

TOP | STRONA GŁÓWNA

Copyright by Ekooko © 2004. All rights reserved