Filmowa podróż w czasie

Rodząca się Gdynia na taśmie filmowej dziewięć lat po odzyskaniu niepodległości! Te wyjątkowe obrazy można było zobaczyć podczas pokazu filmu „Z wycieczki Stowarzyszenia Weteranów do Polski" , który odbył się w Gdyńskim Centrum Filmowym. Wcześniej dokument pokazano jedynie w Nowym Jorku i Warszawie.

Zaprezentowany w Gdyni film jest zapisem odwiedzin ojczyzny przez kombatantów, ochotników amerykańskiej Polonii do tzw. „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera, sformowanej we Francji w 1917 r. Na filmie można zobaczyć unikatowe obrazy miast Polski, m.in. Gdyni, Poznania, Krakowa, Lwowa, Wilna, Łodzi i Warszawy, zarejestrowane w 1927 roku. Z kadrów promieniuje nowoczesność; szerokie, czyste arterie, pierwsze samochody, powszechne tramwaje. Kombatanci podczas swojej wycieczki zobaczyli miasta europejskie. W Gdyni operator kamery uwiecznił m.in. generałów Józefa Hallera i Mariusza Zaruskiego.

Porwane fragmenty taśmy filmowej odnaleziono w archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP). Premiera filmu odbyła się 17 listopada 2011 r. w Konsulacie RP w Nowym Jorku. W 2018 r., w ramach umowy pomiędzy SWAP a Archiwum IPN, Instytut pozyskał kopię filmu. Przy współpracy pracowników IPN, w pracowniach Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego przeprowadzono konserwację i restaurację taśmy filmowej. Polska repremiera dokumentu miała miejsce 10 grudnia 2018 r. w kinie „Iluzjon” w Warszawie.

Pokaz w Gdyńskim Centrum Filmowym odbył się 7 lutego 2019 r. Towarzyszyła mu muzyka grana na żywo. - Przenieśliśmy się dziś do roku 1927. Gdynia zaledwie kilka miesięcy wcześniej z wioski stała się miastem. Ale była już wówczas na ustach Polski, Europy i świata. Mówiono o Gdyni jako o cudzie, który zdarzył się nad Bałtykiem, cudzie niepodległości. Dziękuję pracownikom Instytutu Pamięci Narodowej za ocalenie tej wyjątkowej historii – mówił po projekcji Prezydent Gdyni Wojciech Szczurek.

O tym jak film trafił do Polski opowiedziała Marzena Kruk, dyrektor Archiwum IPN - Wiele lat zabiegaliśmy o to, by nawiązać współpracę ze Stowarzyszeniem Weteranów Armii Polskiej. W końcu nam się to udało i jednym z efektów jest ten film. Otrzymaliśmy kopię w opłakanym stanie. Porwany materiał na taśmie, która ulegała degradacji. To był ostatni moment, by to dzieło uratować. Udało nam się to zrobić dzięki pomocy Filmoteki Narodowej. Pokaz w Gdyni jest pierwszą projekcją w takiej jakości.

Zdaniem Prezydenta Gdyni Wojciecha Szczurka pokazuje to jakie wyzwania stoją przed historykami i Instytutem Pamięci Narodowej. - Dzisiaj prace historyków to nie tylko opisywanie znanych dokumentów, ale także poszukiwania. Film, który zobaczyliśmy to dowód, że poszukiwania te mogą owocować w przyszłości jeszcze niezwykłymi obrazami i historiami, które będziemy poznawać.