Raźniej było nam, wiedząc, że gdzieś na świecie jest prof. Maria Janion. Biblioteka Gdynia wspomina i poleca książki wybitnej historyczki literatury, krytyczki literackiej, znawczyni polskiego i europejskiego romantyzmu, która odeszła w niedzielę w wieku 93 lat."Nie mam wątpliwości, że trwała nasza niezdolność do modernizacji ma źródło w sferze fantazmatycznej, w kulturze przywiązania zbiorowej nieświadomości do bólu, którego źródeł dotykamy z największym trudem, po omacku. Naród, który nie umie istnieć bez cierpienia, musi sam sobie je zadawać. Stąd płyną szokujące sadystyczne fantazje o zmuszaniu kobiet, do rodzenia półmartwych dzieci, stąd rycie w grobach ofiar katastrofy lotniczej, zamach na zabytki przyrody" - pisała w 2016 roku.Wykształciła całą generację badaczy, z których dorobku czerpiemy. W legendy obrósł jej ogromny księgozbiór gromadzony przez lata. Prof. Janion wyobrażała sobie, że pewnego dnia stanie się dobrem jakiejś fundacji - biblioteką humanistyczną.Żyła humanistyką, interpretowała ją szeroko i z czułością: „Otóż sądzę, że podstawą humanistyki jest opowieść. Nie wystarczy coś zobaczyć, przeżyć lub nawet pojąć. Trzeba to jeszcze umieć opowiedzieć".W Bibliotece Gdynia dostępne są książki Marii Janion.„Kobiety i duch inności”Maria Janion, inspirowana krytyką feministyczną, układa własną historię kobiet. Pośród jej bohaterek znajdują się kobiety rzeczywiście istniejące oraz kobiety-symbole, obecne w tekstach kultury i zbiorowej wyobraźni, m.in. Maria Komornicka, Lenora, Marianna, Grażyna, Elisabeth Badinter, Izabela Filipiak czy Nicole Müller. W każdym przypadku są to postaci wyraziste, stanowiące istotne punkty odniesienia. Analizując twórczość nie tylko pisarek, ale i pisarzy (Bürger, Mickiewicz, Kraszewski, Grass), Janion wydobywa i próbuje opisać obecną tam pod rozmaitymi postaciami, tłumioną przez kulturę inność. „Bohaterka – kobieta, rzeczniczka filozofii różnicy, bytując w kulturze na peryferiach, stłumiona, a nawet niema, uzyskuje tu prawo głosu i daje wyraz swojej samoświadomości, burząc dotychczasowy system prawd i pewników kultury. Właśnie kobieta zdaniem komentatorów tej książki zasługuje na miano emblematu ponowoczesności”.(Opis Wydawnictwa Sic! za Ewą Nawrocką, „Tygodnik Powszechny”)Maria Janion, autorka wielu dzieł poświęconych polskiej kulturze romantycznej, w książce „Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi” - zbiorze szkiców i wywiadów - skupiła się na procesie rozpadu dotychczasowego kulturowego paradygmatu. Odzyskanie niepodległości przez Polskę w roku 1989 i transformacja ustrojowa stały się przyczyną głębokich zmian, których obserwację umożliwia autorce znajomość historii idei, literatury i wyobraźni. Janion przenikliwie i bezkompromisowo odsłania ciemne strony polskiego dziedzictwa. (...) Tytułowi "nasi umarli" to przede wszystkim Żydzi. Książka Janion, jako dzieło historyka literatury, ma niezwykły klimat. Jest próbą zapoczątkowania pracy żałoby nad utraconą żydowską częścią kultury Polski. Zdaniem autorki, pracy tej nie można już dłużej odkładać na później.(Opis Wydawnictwa Sic! Za culture.pl)„Bohater, Spisek, Śmierć. Wykłady Żydowskie”Maria Janion rekonstruuje fakty, przybliża literackich bohaterów, wreszcie przygląda się stereotypom. Szkicuje barwne losy Berka Joselewicza i przedstawia wysiłki Mickiewicza na rzecz utworzenia Legionu Żydowskiego, a także silną wiarę poety w "tajemniczą więź, łączącą naród polski z narodem Izraela”. Mickiewiczowski Jankiel, który "Ojczyznę jako Polak kochał!” (jego pierwowzorem był prawdopodobnie Joselewicz), znalazł swoje miejsce w uniwersum polskiej wyobraźni zbiorowej, ale na kształtowanie się stereotypu Żyda znacznie silniejszy wpływ miała wizja Zygmunta Krasińskiego. Jego „Nie-Boska Komedia” została zainspirowana poglądami księdza Ludwika Alojzego Chiariniego, domowego nauczyciela Krasińskiego, który w swym dziele „Teoria judaizmu” (1830) pisał, że Talmud reprezentuje "najbardziej uciskający despotyzm religijny, najbardziej wyrafinowane oszustwo, najbardziej bezczelną nietolerancję” oraz przywoływał oskarżenia Żydów o mord rytualny.Książka ta już w momencie pierwszego wydania w roku 1978 została uznana za najważniejsze i najbardziej gruntowne osiągnięcie polskich badań nad epoką i literaturą romantyczną. Wprowadziła bowiem nowy rodzaj refleksji nad przeszłością, łączący w jedno wiedzę o literaturze i wiedzę o dziejach. Autorki odsłaniają mechanizmy dziejotwórczej działalności polskiego romantyzmu, ujawniają obustronne zależności i związki literatury i historii. Z tego względu przedmiotem ich uwagi jest nie tyle stosunek romantyzmu do całości dziejów polskich czy powszechnych, ile stosunek do tego, co określić by można jako jego bezpośrednie doświadczenie historyczne. Historia staje się tu zatem integralnym składnikiem literatury, literatura zaś jest organiczną częścią historii. (ze Wstępu)„Wampir. Biografia symboliczna”Mit wampiryczny doczekał się w Anglii, Francji i Niemczech wielu opracowań. Ukazano w nich rozmaite aspekty wampiryzmu uznanego za najpotężniejszy mit literacki XX wieku. Aleksander Dumas napisał w swoim "Wampirze" prorocze słowa: „Dokądkolwiek pójdziemy, będzie szedł za nami”. Książka Marii Janion przedstawia drogi, którymi poruszał się wampir w kulturze europejskiej XIX i XX wieku oraz odpowiada na pytanie, jakie elementy mitu wampirycznego najsilniej oddziałały na wyobraźnię mieszkańców Europy. Podjęta przez autorkę próba scalenia rozproszonych wątków kulturowych ujmuje przy tym temat w rozległych rejestrach: od aspektu antropologicznego po historyczny, od folklorystycznego po literacki i filmowy, a także psychologiczny czy – zwłaszcza – psychoanalityczny.(Opis Wydawnictwa słowo/obraz terytoria) Opublikowano: 25.08.2020 12:16 Autor: Przemysław Kozłowski (p.kozlowski@gdynia.pl) Zmodyfikowano: 25.08.2020 12:42 Zmodyfikował: Agnieszka Janowicz