Zapraszamy Państwa na nowy cykl w „Ratuszu”, o gdyńskich zabytkach i o tym, jak się zmieniały. Przez najbliższe 10 tygodni w kolejnych wydaniach Ratusza będziemy pisać o detalach, których remont i renowacja dają budynkom nowe życie i zupełnie nowy wygląd. Przypominamy też o dotacjach na prace remontowe. W tym roku dwukrotnie wzrasta liczba budynków, których właściciele mogą się o dofinansowanie starać.Historyczne oknaNa terenie Gdyni można jeszcze spotkać okna historyczne z różnych okresów, w tym wiele sprzed etapu powstawania miasta. Te elementy architektury miały niezwykle istotny wpływ na wyraz plastyczny budynku, a w wielu przypadkach były zaprojektowane indywidualnie, przybierając często stylistykę zgodną z formą obiektu. W najstarszych budynkach obecnej Gdyni, pochodzących z przełomu XIX i XX w. okna są zwykle dekorowane i mają zróżnicowane kształty, konstrukcje, podziały, a nawet kolorystykę. W latach 30. XX w. nowoczesna konstrukcja budynków powoduje, że okna coraz częściej projektuje się, jako duże otwory z podziałami na mniejsze pola, pojawiają się charakterystyczne dla architektury modernistycznej okna narożne, okna pasmowe oraz okrągłe jak bulaje. Elementy dekoracyjne stają się prostsze i bardziej dyskretne, znikają stosowane wcześniej opaski okienne i inne dekoracje przy oknach, ozdobą okien modernistycznych są już przede wszystkim elementy użytkowe np. ślusarskie takie jak stylowe okucia, klamki, zawiasy i mechanizmy zamykające.Głównym materiałem okien historycznych było drewno, na ogół wysokiej jakości. Okna w niektórych budynkach historycznych Gdyni mają już ponad 100 lat. Wbrew pozorom ich stan techniczny wciąż jest dobry lub zadowalający, a drewno w wielu przypadkach pozostaje w dobrej kondycji, pomimo że ukryte jest nierzadko pod wieloma warstwami farby. Pewien stopień zużycia, zniszczone powłoki malarskie i wtórne nawarstwienia oraz przeświadczenie o niskiej izolacji termicznej i akustycznej historycznych okien prowadzą obecnie coraz częściej do zagrożenia wymianą na okna plastikowe. Zastępowanie historycznej drewnianej stolarki oknami plastikowymi przyczynia się zawsze do utraty walorów architektonicznych i plastycznych całego budynku. Forma, układ konstrukcyjny i tradycyjna technologia wykonania okien drewnianych mają ogromny wpływ na wygląd elewacji. Podziały, kolorystyka, rodzaj detalu, grubości i kształty profili, a nawet sposób otwierania odgrywają znaczącą rolę. Przy odpowiedniej konserwacji i pielęgnacji okna drewniane mogą posłużyć swoim właścicielom o wiele dłużej od okien plastikowych. Drewniane okna historyczne, bez względu na ich wiek i konstrukcję, można dziś z powodzeniem poddać renowacji, w tym uszczelnieniu. Wielu właścicieli przedwojennych willi i mieszkań w kamienicach zdecydowało się na zachowanie i renowację okien, doceniając historyczny materiał i rzemiosło, które znika. Przykładów takich budynków w Gdyni jest wiele. Są to m.in. d. Zajazd Adlera przy ul. Orłowskiej 8 (Orłowo), zabytkowy dom Bieszków przy ul. św. Mikołaja 9 (Chylonia), d. szkoła, ob. przedszkole nr 14 przy ul. ks. Zawackiego 5 (Mały Kack), willa przy ul. Inżynierskiej 111 (Orłowo), willa dwurodzinna przy ul. Korzeniowskiego 25-25a (Kamienna Góra), itd.Na renowację historycznej stolarki okiennej w budynkach zabytkowych Gdyni można ubiegać się o dotację z budżetu Gminy. Właściciele niektórych domów już z tego skorzystali. Więcej informacji na ten temat stolarki okiennej oraz zasad przyznawania dotacji: www.gdynia.pl/zabytki w aktualnościach oraz www.gdynia.pl/zabytki/dotacje1. Dom Bieszków przy ul. św. Mikołaja 9 z początku XX w., okno przed renowacją. Najlepiej zachowany budynek wiejski w Gdyni (obok domku Abrahama), relikt wsi Chylonia. Ponad stuletnie okna poddano pracom konserwatorskim w 2016 r.2. d. szkoła, ob. Przedszkole nr 14 przy ul. ks. Zawackiego 5 z przełomu XIX i XX w., okno po renowacji. Okna poddano odrestaurowaniu w latach 2007-2008, odkrywając w trakcie oryginalny zielony kolor, który przywrócono. 3. Willa przy ul. Inżynierskiej 111, lata 30. XX w. Okna modernistyczne o obrysie poziomych prostokątów, poddane w 2007 r. pracom konserwatorskim. Okno dolne jest charakterystyczne dla awangardowych budynków modernistycznych, bo dzięki konstrukcji z żelbetowej ramy wysuniętej przed lico elewacji, uzyskano znaczny dystans pomiędzy zewnętrzną, a wewnętrzną płaszczyzną przeszklenia, tworząc szeroki parapet, który mógł być małą oranżerią.4, 5, 6. Dekoracyjny detal okien d. Zajazdu Adlera przy ul. Orłowskiej 8 w trakcie prac konserwatorskich. Prace konserwatorskie polegały m.in. na usunięciu powłok malarskich poprzez podgrzewanie i zdejmowanie szpachelką grubych warstw farb, następnie uzupełniane były ubytki w drewnie, elementy były szlifowane, malowane i ponownie szklone. Część zniszczonych elementów trzeba było zrekonstruować, ale okna pochodzą z XIX w. Prace wykonano w ramach kompleksowej rewaloryzacji budynku trwającej w latach 2011-2013.Opracowanie tekstu i zdjęcia: Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków Opublikowano: 14.05.2020 14:01 Autor: Karolina Szypelt (k.szypelt@gdynia.pl)