Przenosiny kapliczki św. Józefa

W związku z budową węzła Karwiny przeniesiono zabytkową kapliczkę św. Józefa.

Kapliczka św. Józefa znajdująca się przy ul. Wielkopolskiej powstała najprawdopodobniej pod koniec XIX wieku. Nieznana jest dokładna data, ale widnieje już na mapach pochodzących z początku XX wieku. Została zbudowana z czerwonej cegły, w stylu neogotyckim i składa się z trzech kondygnacji, z czego najniższa została zagłębiona w ziemi. Figura św. Józefa niegdyś znajdowała się na środkowej kondygnacji.

W 1935 roku przez nowopowstałą szosę, która przebiegła wyżej niż posadowienie kapliczki, jej środkowa część została zamurowana, figurę przeniesiono wyżej i zrównano teren przysypując dolne partie obiektu. W 1945 roku na skutek wojny kapliczka została uszkodzona, zwłaszcza jej górna część. Odbudowana została przez lokalną społeczność.

Dwa historyczne ujęcia
^{Odbudowana kapliczka w latach 60. XX w. i zagłębiona w latach późniejszych}

Obiekt został ujęty w gminnej ewidencji zabytków.

Tego typu kapliczki najczęściej budowano we wsiach. Umieszczano je przy drodze, na jej rozstaju, na końcu wsi, czy w lesie tak, aby oswoić mieszkańców z nieznanymi obszarami, gdzie panowała natura. Mogły być symbolem wydarzenia historycznego, ale też przykrego dla społeczności zdarzenia. Stawiano je też przy mostach i rzekach, co miało chronić okolicznych mieszkańców przed powodziami.

Dwie podobne kapliczki znajdują się przy ul. Chwaszczyńskiej, nieopodal kapliczki św. Józefa w odległości ok. 200-300 m od siebie. Przy skrzyżowaniu z ul. Marii Konopnickiej stoi kapliczka z figurami kilku świętych wewnątrz, a przy skrzyżowaniu z ul. Kornela Makuszyńskiego z figurą Anioła Stróża.

Dwa ujęcia na kapliczkę z poczocza ulicy
^{Widok od południa i od północy przed przeniesieniem}

Kapliczka św. Józefa znajdowała się między pasmami jezdni ul. Wielkopolskiej, tuż przed skrzyżowaniem z ul. Nałkowskiej i ul. Starodworcową. Jej lokalizacja utrudniała zainteresowanym podejście bliżej, docenienie jej walorów zabytkowych i funkcjonowanie jako obiektu kultu.

W związku z trwającą budową węzła Karwiny kapliczkę postanowiono zabezpieczyć i przenieść w całości w bardziej dostępne miejsce. W tym celu wykonano specjalną konstrukcję obejmującą ją z wszystkich boków i od dołu. W trakcie prac zabezpieczających okazało się, że kapliczka jest zagłębiona w ziemi o ok. 1/4 swojej wysokości. W związku z tym zdecydowano się na jej płytsze posadowienie w nowym miejscu, tak by wyeksponować dawniej zasypane partie.

Pracownicy na drabinie i zabudowana kapliczka
^{W trakcie prac zabezpieczających figurę i kapliczkę}

By nie utrudniać ruchu drogowego zabezpieczoną kapliczkę przeniesiono w całości przy pomocy dźwigu w nocy z 17 na 18 maja 2023 r., na teren między ul. Wielkopolską a ul. Starodworcową, na wcześniej przygotowane, ustabilizowane, betonowe podłoże. Teren wokół kapliczki został zagospodarowany tak by jeszcze lepiej wyeksponować obiekt.

Kapliczka przenoszona przez dźwig
^{Kapliczka w trakcie przenoszenia}

Obiekt został oczyszczony z nawarstwień brudu, kurzu, luźnych fragmentów tynku i wtórnych zapraw, poddano go dezynfekcji oraz zrekonstruowano wykute spoiny. Wystające fragmenty metalowych stężeń oczyszczono i zabezpieczono przed korozją. Dodatkowo wzmocniony został mur przez sklamrowanie spękań prętami ze stali nierdzewnej. Brakujące fragmenty sklepienia kapliczki i miejsca po tablicy inskrypcyjnej zrekonstruowano.

Dozbrajanie i tynkowanie fragmentów kapliczki
^{Kapliczka w trakcie prac renowacyjnych}

Figurę św. Józefa zdemontowano i przewieziono do pracowni konserwatorskiej w celu odrestaurowania. Usunięto luźne, zdegradowane fragmenty betonu i uzupełniono ubytki, dodatkowo oczyszczono figurę z wtórnych powłok malarskich, zrekonstruowano zniszczone fragmenty i zagruntowano powierzchnie betonu.

Figura przed, w trakcie i po renowacji
^{W trakcie prac konserwatorskich figury - rekonstrukcja dłoni}

Wykonawcą prac zabezpieczających i przeniesienia kapliczki była Firma Budowlano - Drogowa MTM S.A. odpowiedzialna za przebudowę węzła Karwiny. Nadzór nad przebiegiem prac oraz prace konserwatorskie zabytku wykonywała Dyplomowana Konserwator Zabytków mgr sztuki Izabela Huk-Malinowska.

Kapliczka w nowym miejscu wśród zieleni
^{Kapliczka po przeniesieniu i konserwacji

Źródła:}
^{Mikołajczuk B., Zakroczymska M., Gdyńskie kapliczki, figury i krzyże. Studia i Materiały Muzeum Miasta Gdyni seria 3.}
^{Elwart W., Boże Męki. Przydrożne kapliczki. Geneza, rola i historia małej architektury sakralnej, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu}
^{Huk-Malinowska I., Sprawozdanie z prac translokacji kapliczki Św. Józefa znajdującej się przy ulicy Wielkopolskiej w Gdyni}
^{Zasoby Referatu Miejskiego Konserwatora Zabytków Gdyni}
^Fot.:
^{I. Huk-Malinowska}
^{Zasoby Referatu MKZ}
^{Opencaching.pl}
^{Inicjatywa Wielki Kack}

Opublikowano: 03.11.2023 08:51
Autor: Luiza Skrzypkowska (l.skrzypkowska@gdynia.pl)
Zmodyfikowano: 08.11.2023 15:48
Zmodyfikował: Luiza Skrzypkowska