Szwedzka lekcja o niepełnosprawności

Gdyńska Rada Rodziny z Niepełnosprawnością, która została powołana jako organ doradczy Prezydenta Wojciecha Szczurka, odbyła wizytę studyjną w Karlskronie. Rada zapoznała się z rozwiązaniami dotyczącymi opieki nad osobami z niepełnosprawnościami, zależnymi, których podstawą jest ustawa LLS czyli o Pomocy i Usługach dla Osób z Niepełnosprawnością.

Podczas wizyty w Karlskronie na gdyńskiej delegacji zrobiły wrażenie warunki, w jakich mieszkają i jak są zaopiekowane osoby zależne z niepełnosprawnościami, w miejscach, które przedstawiciele Rady odwiedzili. Jak zwraca uwagę Beata Wachowiak-Zwara, pełnomocnik prezydenta miasta Gdyni ds. osób z niepełnosprawnością, według Szwedów najważniejszą kwestią jest indywidualne podejście do osoby z niepełnosprawnością i dokładne rozpoznanie jej potrzeb oraz deinstytucjonalizacja.

Zależne dorosłe osoby z niepełnosprawnością mieszkają w kameralnych 5–lokalowych domach, położonych w pięknym otoczeniu przyrody. W zależności od potrzeb i zainteresowań ich aktywności odbywają się w różnych miejscach i skoncentrowane są na różnych dziedzinach, jak ogrodnictwo; opieka nad psami z zabawami i długimi codziennymi spacerami niezależnie od pogody; spacery po lesie połączone ze sprzątaniem; recykling; czytanie o naturze i podglądanie jej; gotowanie; muzyka. Apartamenty, w których żyją mieszkańcy wyposażone są w kuchnię, pokój dzienny, sypialnię, łazienkę i toaletę oraz patio. Ale są i oczywiście miejsca na integrację – wspólny salon z kuchnią i patio. W Karlskronie zależne dorosłe osoby z niepełnosprawnościami mieszkają w kilku niedużych miejscach zakwaterowania w otoczeniu zieleni i mają do dyspozycji różne miejsca aktywności. To przeciwieństwo rozwiązań polskich - dużych Domów Pomocy Społecznej (DPS), zamieszkałych nawet przez około 100 mieszkańców, gdzie brakuje indywidualnego podejścia do każdej osoby.

Wizyta delegacji Gdyńskiej Rady Rodziny z Niepełnosprawnością w Karlskronie. Fot. GRRzN

Wizyta delegacji Gdyńskiej Rady Rodziny z Niepełnosprawnością w Karlskronie. Fot. GRRzN

Wizyta studyjna Gdyńskiej Rady Rodziny z Niepełnosprawnością w Karlskronie. Fot. GRRzN

- Mieszkańcy żyją niezależnym życiem, bez względu na stopień czy rodzaj niepełnosprawności. Takie podejście daje dużą swobodę użytkownikom objętym pomocą. Pozwala to na samodzielne podejmowanie decyzji w każdym aspekcie ich życia – mówi Beata Wachowiak-Zwara. - Ta wizyta jest dla nas inspiracją do innowacyjnych działań, które powinny zacząć się przede wszystkim od zmiany sposobu myślenia. W Polsce brakuje prawnego uregulowania, jakim w Szwecji jest ustawa LLS. Wprowadzenie zmian wymaga zrozumienia i innego podejścia do osób z niepełnosprawnością przez polityków i społeczeństwo, a w szczególności zmiany przepisów o orzecznictwie.

Ustawa LLS, która funkcjonuje w Szwecji od 1994 roku, mówi, że osoba z niepełnosprawnością ma mieć możliwość funkcjonowania w społeczeństwie, jak każdy inny człowiek i zapewnia rozwiązania, które w Polsce są dopiero wprowadzane pilotażowo, jak np. opieka wytchnieniowa, czy asystent osoby z niepełnosprawnością - rozwiązania, dzięki którym osoba z niepełnosprawnością nie musi biernie funkcjonować, żyjąc w DPS-ie, lecz prowadzić aktywne życie, równiez zawodowe, mieszkając we własanym mieszkaniu lub niedużym domu wspólnym. Ponadto w Polsce wsparcie np. w formie potrzebnego sprzętu, jak wózek inwalidzki, przyznawane jest na podstawie zakwalifikowania do jednej z trzech grup niepełnosprawności, a nie na podstawie obserwacji osoby i jej indywidualnych potrzeb, jak robi się to w Szwecji.

Jedno z miejsc zamieszkania dorosłych, zależnych osób z niepełnosprawnościami w Karlskronie. Fot. Gdyńska Rada Rodziny z Niepełnosprawnością

Wizyta studyjna Gdyńskiej Rady Rodziny z Niepełnosprawnością odbyła się w dniu 30 sierpnia br. Zebrane doświadczenia będą pomocne przy planowaniu kolejnych rozwiązań lokalnych, jak np. finasowane przez państwo mieszkania wspieralne - rozwiązania wprowadzane w samorządach pilotażowo. W planach jest również rewizyta specjalistów z Karlskrony, którzy będą podpowiadać, jakie wprowadzać zmiany.

Należy zauważyć, że deinstytucjonalizacja i zmiana przepisów potrzebne są głównie na szczeblu krajowym. Gdyński samorząd od kilku lat wprowadza podobne do szwedzkich rozwiązania, dzięki którym osoby z niepełnosprawnościami, z zaburzeniami czy seniorzy mogą sprawnie i samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie. W ramach gdyńskiego MOPS działa Zespół ds. Mieszkalnictwa Wspieranego, który zapewnia potrzebującym mieszkania wspierane lub chronione, a także wsparcie terapeutyczne, aktywizację i usamodzielnianie. W gdyńskim systemie pomocy społecznej umieszczanie podopiecznych w całodobowych placówkach, jak DPS-y jest ostatecznością, zarezerwowaną wyłącznie dla tych, których stan zdrowia, czy stan psychiczny nie daje nadziei na funkcjonowanie w środowisku. Obecnie w mieszkaniach wpieranych i chronionych mieszkają 73 osoby, a we wrześniu wprowadzą się kolejne 4. Mieszkania takie znajdują się zarówno w lokalach istniejących od lat zasobów komunalnych Gdyni lub kupowanych specjalnie na te potrzeby i adaptowanych, jak również w nowo budowanych blokach komunalnych bez barier (pierwszy powstał przy ul. Dickmana 39, drugi powstanie przy ul. Turkusowej) – zaprojektowanych tak, by były w pełni dostępne dla osób z różnymi niepełnosprawnościami.