Miejsce Jesień 1253 roku przyniosła pierwszą wzmiankę o Gdyni, wówczas obejmującej zaledwie część obecnego centrum miasta. Wieś istniała już wcześniej, choć zapewne niedługo. Starsze od niej i przez stulecia istotniejsze Oksywie pojawiło się w dokumentach w 1212 roku. Pomimo niewielkiego dystansu między obiema miejscowościami, dopiero w 1926 roku, czyli po siedmiu wiekach funkcjonowania, połączyły się one w jedno administracyjne ciało – Gdynię. Ranga To Gdyni 10 lutego 1926 udzielono zezwolenia na przyjęcie nowego ustroju, czyli praw miejskich. Wsi, która jedynie przylegała do podoksywskich terenów przyszłego portu, ale za to miała swoją stację kolejową. W niepodległej Rzeczypospolitej, choć jeszcze według pozaborczych, pruskich przepisów. W symboliczną rocznicę zaślubin Polski z morzem w 1920 roku, przy czym ze skutkiem od 4 marca 1926, kiedy rozporządzenie ogłoszono. Podniesienie rangi po siedmiuset latach trwania w procesie. Kontekst Odzyskanie przez Polskę niepodległości 11 listopada 1918 i ponowny dostęp do Bałtyku liczony od stycznia 1920 roku doprowadziły do szeregu zmian: politycznych, gospodarczych i społecznych. Nowa sytuacja geopolityczna – Polska bez Gdańska – wymusiła poszukiwanie alternatywy dla zabezpieczenia interesów na granicy morskiej. Dzięki zaangażowaniu grupy świadomych polityków, działaczy i specjalistów rząd, choć początkowo nieśmiało, przyjął kierunek bałtycki. Działanie Wybór eksperta, inż. Tadeusza Wendy, padł na Gdynię. Szybko rozpoczęto przygotowania tymczasowej przystani, usankcjonowane osobną ustawą z 23 września 1922 o budowie portu. Port zainicjował działalność już w następnym roku, stopniowo uniezależniając Polskę od Wolnego Miasta Gdańska. Potrzebował przy tym inwestycji – środków, sprzętu i ludzi, również tych wpływowych i sprawczych. Jak inż. Eugeniusz Kwiatkowski – człowiek otwarty na morze. Okoliczności W ciągu zaledwie kilku lat inwestycji portowej jej zaplecze, szczególnie Gdynia, stało się miejscem intensywnych procesów miastotwórczych. Nadmorskie położenie, punkt węzłowy tworzonego szlaku handlowego, miejsce lokalizacji usług i przemysłu, to główne czynniki sprawcze. O inwestycję, która stawała się dla młodego państwa coraz ważniejsza, należało odpowiednio zadbać – potrzebna była sprawna władza lokalna. Prawa miejskie miały ją wzmocnić. Skala Rzeczywistość prześcignęła oczekiwania. Rozrastająca się i włączająca sąsiednie miejscowości Gdynia, 1939 roku osiągnęła 127 tys. mieszkańców, dołączyła do grona najludniejszych polskich miast. Zachodziły w niej procesy urbanizacyjne, industrializacyjne i cywilizacyjne, na które inne ośrodki czekały dekadami, a wręcz stuleciami. Niemal od razu budowana na nowoczesną i „pokazową”, zyskiwała modernistyczne oblicze i dużą rozpoznawalność. Dzięki jednemu z kilku największych portów w Europie stała się kluczem do partnerstwa przez morze. Ludzie Dawni mieszkańcy Gdyni dzięki doświadczeniom letniska, które tworzyli, teraz stali się przedsiębiorcami. Rzesze migrujących do miasta budowały je dla siebie, swoich rodzin, a tym samym dla potrzeb rozwijającego się kraju. Gdynian bardziej niż tkanki miejskiej dotknął dramat II wojny światowej. Obrona, okupacja i masowe wysiedlenia przyniosły śmierć, biedę, opresję i tułaczkę. Ci, którzy przeżyli, najczęściej wracali do domu w Gdyni, choć od 1945 roku okoliczności funkcjonowania w Polsce Ludowej nie były optymalne. Zwłaszcza dla tych, którzy chcieli dalej prowadzić firmy i działać po swojemu. Niezależność Przywrócenie żeglugi trwało miesiące, regularnych połączeń 2 lata, odbudowa miasta dużo dłużej, a portu – dwie dekady. Morski charakter miasta został zachowany, a z czasem wybrzmiał jeszcze bardziej. Bo z Gdyni się wypływało, do miasta przypływały jednostki różnych bander, i to nawet wówczas, gdy władza wprowadziła obostrzenia i Polska była niemal odcięta od kontaktów międzynarodowych. Społeczność Gdyni i Wybrzeża, brać marynarska widząc więcej – wiedziały więcej. Zaangażowanie Ta świadomość oraz zorganizowanie, wspólnotowość i solidarność sprawiły, że w Gdyni z taką siłą powiedziano „nie” zapowiedzianym przez władze podwyżkom. Grudzień ’70 roku wraz z protestami, ofiarami śmiertelnymi i poszkodowanymi „czarnego czwartku” i ich poświęceniem, przeszedł do historii zapadając w pamięci pokolenia. Podobnie jak strajki sierpniowe 1980 roku wraz z ich wpływem na podpisanie porozumień sierpniowych oraz – w perspektywie dekady – obalenie ustroju komunistycznego i odzyskanie suwerenności. Kurs Okresy transformacji ustrojowej (1989-1991) Polski oraz przekształceń gospodarczych (lata 90.) były ciągiem zmian w każdym aspekcie funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Ten trudny czas przyniósł też proces kształtowania samorządu terytorialnego, zakończony w 2002 roku. Gdynia, pozostając liderem dążeń do samodecydowania o swoim kursie, szybko, prężnie i skutecznie skierowała się ku Europie. Szczególnie ku strukturom Unii Europejskiej, co potwierdzają m. in. wręczone: Złote Gwiazdy Partnerstwa (1995), „Honorowa Flaga Rady Europy” (1996), „Honorowa Tablica Rady Europy” (1998) czy nagroda Rady Europy (2002). Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 oraz wcześniejsze dołączenie Polski 12 marca 1999 roku do grona państw NATO potwierdziły aspiracje i miejsce Polski i jej morskiej stolicy w międzynarodowej społeczności.(materiały Muzeum Miasta Gdyni) Opublikowano: 31.01.2024 16:08 Autor: Paweł Jałoszewski (p.jaloszewski@gdynia.pl) Zmodyfikowano: 02.02.2024 09:12 Zmodyfikował: Paweł Jałoszewski