O strategii rozwoju samorządów, polityce klimatycznej, finansach i zadaniach publicznych debatowali w poniedziałek samorządowcy i eksperci. Dyskusję poświęcono kluczowym wyzwaniom finansowym i gospodarczym, przed jakimi stoją samorządy różnych szczebli oraz lokalne społeczności w Polsce, drogom do ich pokonywania i dobrym praktykom. Celem dyskusji było pokazanie rozwiązań, a także przykładów współpracy biznesu i samorządu terytorialnego, które pozwalają rozwijać miasta, gminy, regiony w zgodzie z ideami ESG (środowisko naturalne, społeczeństwo i ład korporacyjny) i zrównoważonego rozwoju oraz skutecznie wychodzić naprzeciw potrzebom mieszkańców. Uwzględniono m.in. kluczowe megatrendy: cyfryzacja, transformacja energetyczna, troska o klimat, podnoszenie komfortu życia mieszkańców.W debacie swoje siły połączyli samorządowcy i eksperci: Marek Cebula, burmistrz Krosna Odrzańskiego, prezes zarządu Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego, Dionizy Smoleń, partner PwC, Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni, Marek Wójcik, pełnomocnik zarządu, ekspert ds. legislacyjnych, Związek Miast Polskich i Piotr Wołejko, ekspert ds. społeczno-gospodarczych Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP). Dyskusje moderował Jacek Pochłopień, redaktor ds. projektów specjalnych Infor PL. Tak trudnej sytuacji w historii polskiego samorządu polskich jeszcze nie było Pierwszym zagadnieniem, nad którym debatowali samorządowcy oraz eksperci, było finansowanie przedsięwzięć samorządu terytorialnego. Temat ten nieodmiennie wywołuje emocje, lecz uczestnicy zdawali się mówić jednym głosem.Prezydent Gdyni Wojciech Szczurek wskazał, że kluczowym problemem jest nie tyle problem pozyskiwania środków zewnętrznym, lecz racjonalne planowanie i brak w polskich samorządach nadwyżki operacyjnej. Dziś skupiamy się na tym, by mieć środki własne na przyszłe wykorzystanie środków europejskich. W przyszłości może być z tym problem, co sygnalizują też inne samorządy.Bieżące projekty finansowane ze środków centralnych również wymagają wkładów własnych. Dzisiaj nie widzę problemu w pozyskiwaniu środków zewnętrznych. Problemem jest raczej myślenie strategiczne (w sensie strategii wieloletniej), by z jednej strony być odpowiedzialnym za kondycję samorządu, z drugiej strony realizować politykę wieloletniego rozwoju – mówił Wojciech Szczurek. W temacie finansowania dodał: Wzrost kosztów sprawia, że coraz trudniej samorządom pokryć środki bieżące: w tym zadania z zakresu komunikacji, edukacji i innych zadań publicznych. W wielu samorządach może się zdarzyć, że jeszcze przed końcem roku zabraknie środków na te bieżące potrzeby. (…) Tak trudnej sytuacji w historii polskiego samorządu polskich jeszcze nie było. Dionizy Smoleń, nawiązując do wypowiedzi Wojciecha Szczurka o myśleniu strategicznym, wspomniał o szansie dla partnerstwa publiczno-prywatnego. Rozmawiano o tym, jak rozwijać zrównoważone miasto, region, gminę na bazie współpracy samorządu i świata biznesu. Dobre praktyki i innowacje mogą wzmocnić potencjał tej współpracy, lecz jak podkreślił Piotr Wołejko, ekspert ds. społeczno-gospodarczych Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP), pracodawcy dostrzegają problemy samorządów, a wyzwaniem również dla nich są niepewne źródła finansowania.Burmistrz Krosna Odrzańskiego, Marek Cebula, wskazywał też na trudność wykorzystywania środków Programie Inwestycji Strategicznych w ramach Rządowego Funduszu Polski Ład. Niewystarczające środki sprawią, że ciężko jest rozstrzygnąć przetargi, co utrudnia wykorzystanie środków i w rezultacie realizację inwestycji.Marek Wójcik zaś, nawiązując do wypowiedzi prezydenta Gdyni o potrzebie środków, które zagwarantują zapewnienie usług bieżących, zauważył, że doszło do sytuacji, w której chodzi już nie tylko o jakość, ale o pytanie, czy w ogóle będzie można te usługi i realizować. Jako przykład podał koszty związane z energią i kwestią oświetlenia ulicznego, która związana jest z bezpieczeństwem mieszkańców, ale niektóre samorządy są zmuszone ciąć wydatki przeznaczone na ten cel.To zagrożenie nie tyle dla jakości, co ciągłości usług publicznych – tę myśl niemal wprost wypowiedział wprost burmistrz Krosna Odrzańskiego, Marek Cebula. Co dalej z polityką klimatyczną? Ograniczanie kosztów energii to zagadnienie z pogranicza ekonomii i troski o klimat, ale też realizacji usług i zadań publicznych. Marek Wójcik mówił o niepewnych perspektywach polityki klimatycznej. Samorządy chcą mieć bowiem narzędzia do kształtowania polityki energetycznych i klimatycznych, by móc liczyć na siebie.Zdecyowanie o polityce klimatycznej wypowiedział się Wojciech Szczurek: Polityka klimatyczna jest naszym zobowiązaniem. (…) Odwołam się do doświadczeń Gdyni. Jesienią policzyliśmy w Gdyni ślad węglowy. Na tej podstawie opracowaliśmy plan działania i chcemy do 2030 roku obniżyć emisję CO2. To jest oczywiście założenie natury strategicznej. Ja jestem optymistą i wierzę, że po tych trudnych latach wrócimy do możliwości bieżącego finansowania. Chcemy przygotować się do wdrażania projektów, które mamy nadzieję finansować ze środków europejskich. (...) Gdyby polskim samorządom przywrócić możliwość planowania strategicznego, te działania na pewno można by wzmocnić. W tej części debaty wybrzmiał też stanowczo głos burmistrza Krosna Odrzańskiego. Twierdził on, że jeśli nie będzie systemowych rozwiązań, nie wybrniemy z problemu zapewnienia niezależności energetycznej. Efektywna gospodarka odpadami potrzebuje strategii Kolejnym wyzwaniem, na którym skupili się uczestnicy debaty, była efektywna gospodarka odpadami.Burmistrz Krosna Odrzańskiego wskazał na brak instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. To sprawia, że nie można włączyć prawidłowo posegregowanych przez mieszkańców odpadów i ich frakcji w łańcuch recyklingu. Potrzeba rozwiązań systemowych.Wojciech Szczurek zaznaczył, że i to zagadnienie wymusza potrzebę myślenia strategicznego.Potrzebny jest balans między polityką klimatyczną a poszukiwaniem oszczędności energetycznych. Tę myśl rozszerzył Marek Wójcik. Mówił jednak np. o możliwości pozyskania ciepła i energii ze spalania odpadów komunalnych. Na razie jest to 2%. A także o tym, że system kaucyjny to tylko element rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Cyfryzacja to potęga Następnie w centrum uwagi znalazła się cyfryzacja, a także wymiar praktyczny oraz społeczny. Nowe rozwiązania oraz możliwości, jakie stwarzają.Wojciech Szczurek mówił o udanym doświadczeniu cyfryzacji, które wprawdzie wymusiła lub raczej przyspieszyła sytuacji pandemii, ale możemy pochwalić się m.in. voicebotem gdyńskim. Oddał też sprawiedliwość udanej i funkcjonalnej cyfryzacji na szczeblu centralnym, mówiąc, że samorządowcy próbują dogonić państwo w tym standardzie. Bariery stanowi raczej legislacja wymuszająca często bezpośredni kontakt z interesantem. Potrzebna jest weryfikacja, aby móc rozszerzyć katalog e-usług.Burmistrz Krosna Odrzańskiego wskazał na problemy mniejszych samorządów, nierzadko wykluczonych cyfrowo z powodu niedostatecznie rozwiniętej infrastruktury teleinformatycznej.Piotr Wołejko, ekspert ds. społeczno-gospodarczych Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP) mówił o konieczności dalszej konieczności promowania i rozwijania usług informatycznych. Wskazuje też na rozwijanie kompetencji cyfrowych osób 50+.Z myślą tą zgodził się wprost Marek Wójcik. Trendy rozwoju transportu publicznego – szanse i wyzwania W ostatniej części debaty rozmawiano o trendach rozwoju transportu publicznego. Wojciech Szczurek wskazał na dywersyfikację tego zagadnienia w miastach dużych i mniejszych ośrodkach. Mówił o skracaniu potrzeb transportu indywidualnego lub nawet zbiorowego, rozwijając ideę miasta 15-minutowego. Wskazał również wyhamowanie przez braki finansowania, pandemię i rosnące koszty energii strategii rozwoju ekologicznego transportu zbiorowego.Zauważył też, że jeszcze większe problemy mają małe gminy, które z powodu braku finansowania są wykluczone komunikacyjnie.Zgodził się z nim burmistrz Krosna Odrzańskiego. Na transport publiczny spojrzał kompleksowo. Mówił o transporcie bez barier, dostępnym. Transport publiczny może być dostępny, ale kto miałby do niego dołożyć? Marek Cebula wskazał na doświadczenia zza zachodniej granicy, gdzie rozwiązania komunikacyjne są systemowe (wspólny bilet dla wszystkich przewoźników, infrastruktura). To byłaby szansa dla zielonego transportu i zmniejszenia śladu węglowego. Racjonalizował też zamykanie centrów miast dla transportu indywidualnego, jeżeli funkcjonowałaby spójna sieć komunikacyjna.Marek Wójcik wskazał też na reformę systemu dopłat do transportu publicznego, aby dostępne były nie tylko dla niewielkich ośrodków, ale też większych miast, które mogłyby z powodzeniem rozwijać sieć komunikacyjną. Idea wspólnego biletu na polskim gruncie wydała mu się jeszcze wizją iście kosmiczną.O wykluczeniu komunikacyjnym mówił też Piotr Wołejko. Docenił sieć komunikacji zbiorowej w aglomeracji, ale twierdził, że jako państwo powinniśmy dążyć do likwidacji barier komunikacyjnych również w mniejszych ośrodkach. Globalnie pozwoliłoby to zmniejszyć liczbę środków transportu indywidualnego. Wskazywał na konieczność rozsądnej likwidacji monopolu wiodących przewoźników, co mogłoby zwiększyć atrakcyjność oferty przewozowych.Debata poprzedziła Kongres Perły Samorządu, który odbędzie się w Gdyni w dniach 1-2 czerwca 2023 roku. Opublikowano: 27.03.2023 14:06 Autor: Karolina Szypelt (k.szypelt@gdynia.pl) Zmodyfikowano: 27.03.2023 15:38 Zmodyfikował: Karolina Szypelt