Wiosna powoli się rozkręca. Kwitnące drzewa owocowe nie tylko przyciągają miliony zapylaczy. Nie inaczej jest w Leśnym Ogrodzie botanicznym „Marszewo”, gdzie po zimie obudziły się przywracane tutaj naturze pszczoły środkowoeuropejskie. Pszczoły miodne występujące w przyrodzie w stanie dzikim w wielu miejscach praktycznie wyginęły, tym większa radość, że marszewskie pszczółki mają się całkiem dobrze. Dzikie zapylacze, do których zalicza się m.in. motyle, chrząszcze, bzygowate, osy, trzmiele i pszczoły, to jedna z zagrożonych obecnie grup zwierząt. Są one niezbędne do zapylania wielu gatunków roślin, zarówno dzikich, jak i uprawnych. Liczebność owadów zapylających od lat spada, w dużej mierze z powodu działalności człowieka, zwłaszcza wskutek zanieczyszczania środowiska, urbanizacji powodującej fragmentację i niszczenie siedlisk czy wprowadzania (świadomie lub przypadkowo) inwazyjnych gatunków obcych i chorób. Znikanie owadów zapylających ma negatywny wpływ nie tylko na różnorodność biologiczną. Z tego względu coraz częściej podejmowane są różnorodne działania wspierające dzikie zapylacze.Jednym z działań prowadzonych od dawna przez Lasy Państwowe, w tym przez Nadleśnictwo Gdańsk, jest uwzględnianie przy planowaniu składów gatunkowych nowych pokoleń lasu gatunków pyłko- i miododajnych, które są ważną bazą pokarmową m.in. dla owadów. W wielu nadleśnictwach prowadzone są programy przywracania dawnego bartnictwa, czyli tzw. „dziania” i zawieszania kłód bartnych zasiedlonych przez pszczoły w lasach. Nadleśnictwo Gdańsk wspiera dzikie zapylacze w nieco inny sposób. Od 2019 roku rozwijany jest projekt „Reintrodukcja pszczoły środkowoeuropejskiej (Apis mellifera mellifera) w Nadleśnictwie Gdańsk”. Pszczoła środkowoeuropejska jest właściwym, rodzimym podgatunkiem pszczoły miodnej na terenie Polski (z wyjątkiem Pogórza). Naturalnie zasiedla północny pas Europy, od Hiszpanii przez Niemcy i Skandynawię po Ural, jednak obecnie staje się taksonem zagrożonym wyginięciem. O ile hodowla w pasiekach oraz rozwój pszczelarstwa jako dziedziny gospodarki nie jest zagrożona, to pszczoły miodne występujące w przyrodzie w stanie dzikim w wielu miejscach praktycznie wyginęły. Za jedną z głównych przyczyn ginięcia rodzimego podgatunku pszczoły przyjmuje się ogromny sukces hodowlanych ras pszczół, przeważających obecnie w pasiekach. Krzyżowanie się ras hodowlanych z rodzimymi „dzikimi” spowodowało zatracenie cech, które pozwalały przetrwać pszczołom w naturze, bez ingerencji człowieka. W wielu państwach, również w Polsce, problem ginięcia rodzimej pszczoły środkowoeuropejskiej został zauważony i pojawiły się programy mające na celu zachowanie tego podgatunku wraz jego cechami umożliwiającymi przeżycie w stanie dzikim.W ramach projektu nadleśnictwa w wybranych miejscach na terenach leśnych wprowadzane są rodziny pszczele reprezentujące rodzimy gatunek. Rodziny pszczele powstały z udziałem matek pochodzących ze specjalnych zachowawczych pasiek hodowlanych pszczoły środokowoeuropejskiej. Na zdjęciu pszczoła środkowoeuropejska (Apis mellifera mellifera) //fot. mat. pras LOB w Marszewie – Projekt obecnie jest realizowany w 3 leśnictwach: Rogulewo, Sopot i Marianowo oraz w pasiece zachowawczej w leśnictwie Stara Piła; w każdej lokalizacji zawieszonych jest 6 budek pszczelich. Cały projekt dotyczy jednego, rodzimego podgatunku pszczoły środkowoeuropejskiej (Apis mellifera mellifera). Obecnie w ramach projektu zasiedliliśmy rodzinami pszczelimi 6 budek (po 2 budki w każdej lokalizacji; w 1 budce 1 rodzina pszczela), natomiast w pasiece jest 15 rodzin pszczelich. Projekt ma za zadanie przywrócić rodzimy podgatunek pszczoły do ekosystemów leśnych. Pszczoły te były niegdyś często spotykane, natomiast obecnie są rzadkością – mówi Waldemar Hinc, ogrodnik i edukator w Leśnym Ogrodzie Botanicznym „Marszewo”. Rodziny pszczele umieszczane są w tzw. budkach pszczelich z drewna i mat słomianych, wymyślonych i wykonanych na potrzeby tego projektu. Budki są efektywniejszą i bardziej ekonomiczną alternatywą barci, których „dzianie” jest bardzo praco- i kosztochłonne. W każdym z wyznaczonych do projektu miejsc umieszczanych jest 6 sztuk budek pszczelich, zamontowanych na wysokości ok. 4 m na drzewach oddalonych od siebie w odległości kilkudziesięciu metrów. W obrębie zgrupowania, 2 budki są zasiedlone rodzinami pszczelimi, natomiast pozostałe 4 pozostają wolne do późniejszego spontanicznego zasiedlenia przez pszczoły. Każda z budek pszczelich jest oznakowana, zaewidencjonowana i podlega cyklicznym kontrolom. W 2019 r. powstały dwie takie lokalizacje z budkami, w leśnictwach Sopot i Rogulewo. W obu przypadkach pszczoły przetrwały pierwszą zimę i obecnie są w dalszym ciągu monitorowane. – W ramach corocznego cyklu Ogrodowych Niedziel, mamy jedno spotkanie poświęcone dzikim zapylaczom, m.in. pszczołom i temu projektowi. Jedna z lokalizacji, w leśnictwie Rogulewo, jest w bezpośrednim sąsiedztwie ogrodu, a w budynku edukacyjnym można zobaczyć model pokazowy takiej pszczelej budki – mówi dr Joanna Bloch-Orłowska, botanik i edukator w Leśnym Ogrodzie Botanicznym „Marszewo”. Budki są efektywniejszą i bardziej ekonomiczną alternatywą barci, których „dzianie” jest bardzo praco- i kosztochłonne// fot. mat. pras LOB w MarszewieNadleśnictwo Gdańsk planuje rozwinięcie projektu „pszczelego”. W 2020 r. na terenie leśnictwa Stara Piła założona została pasieka zachowawcza nadleśnictwa, a okoliczne tereny leśne w dolinie Zagórskiej Strugi uznane zostały za rejon wyłączony z dzierżawy pod pasieki. Ma to ograniczyć możliwości krzyżowania się pszczół z pasieki zachowawczej z pszczołami typowo hodowlanymi.Więcej o ofercie edukacyjnej LOB „Marszewo” na www.marszewo.edu.pl.Opracowane na podstawie artykułu dr Joanny Bloch-Orłowskiej i Waldemara Hinca. Opublikowano: 08.05.2023 07:29 Autor: Karolina Szypelt (k.szypelt@gdynia.pl) Zmodyfikowano: 08.05.2023 11:01 Zmodyfikował: Karolina Szypelt