W Gdyni celebrujemy Rok Tadeusza Wendy i przybliżamy postać inżyniera, któremu miasto zawdzięcza powstanie. Już za miesiąc na molo Rybackim zostanie odsłonięty jego pomnik. Dziś odkrywamy miejskie ślady twórcy portu. Pisaliśmy już o tym, jak doszło do tego, że na miejsce, w którym powstanie port II RP, Wenda wybrał Gdynię oraz o tym, jak przebiegała budowa portu. Teraz czas poszukać w mieście śladów inżyniera.Najważniejszą pamiątką po Tadeuszu Wendzie jest zaprojektowany przez niego i wybudowany pod jego nadzorem w latach 1921–1937 port. Najlepszym miejscem, by rzucić okiem na dzieło inżyniera, które w nieznacznie zmienionym kształcie funkcjonuje do dziś, jest nabrzeże Pilotowe obok Kapitanatu Portu przy ul. Polskiej 2. To swoista brama do portu, przez którą wpływają wszystkie odwiedzające go statki. Port w Gdyni widziany z nabrzeża Pilotowego, fot. Przemysław Kozłowski Tuż obok stoi modernistyczny gmach Dworca Morskiego, oddany do użytku 8 grudnia 1933 roku. To niestety niechlubne świadectwo tego, jak z budowniczym portu obchodziły się - mimo jego zasług - władze sanacyjne. Otóż Tadeusz Wenda nie został zaproszony na uroczyste otwarcie Dworca Morskiego i poświęcenie portu. Dziś w budynku przy ul. Polskiej 1 mieści się Muzeum Emigracji. Przed gmachem stoi pomnik Ludziom Morza zbudowany w 1965 roku z czterech głazów wydobytych z dna portowego akwenu. Budynek Dworca Morskiego oraz pomnik Ludziom Morza. Fot. Przemysław Kozłowski Wenda pracował nad budową portu m.in. w gmachu Biura Budowy Portu przy ul. Waszyngtona 38. W tym zbudowanym w 1928 roku budynku inżynier również mieszkał. Naprzeciwko gmachu stoi krzyż Rybacki im. Tadeusza Wendy. Pierwszy drewniany krzyż postawiono z inicjatywy Wendy u nasady drewnianego molo tzw. Tymczasowego Portu Wojennego i Przystani dla Rybaków. W miarę rozbudowy portu znalazł się on na terenie prowadzonych prac i w 1932 roku został przeniesiony na ówczesny brzeg morski. W pierwszych dniach okupacji Niemcy zniszczyli krzyż. Nowy wykonali po wojnie miejscowi rybacy i postawili na starym miejscu, gdzie stoi do dziś. Gmach Biura Budowy Portu i krzyż Rybacki im. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski 10 lutego 2002 roku przy wejściu do gmachu Biura Budowy Portu odsłonięto tablicę upamiętniającą Tadeusza Wendę. Wszystko z inicjatywy gdyńskich samorządowców w 76. rocznicę nadania Gdyni praw miejskich. „W tym domu mieszkał i pracował inż. Tadeusz Wenda, projektant i budowniczy gdyńskiego portu, człowiek skromny i prawy” – głosi napis na tablicy. Tablica upamiętniająca Tadeusza Wendę na gmachu Biura Budowy Portu przy ul. Waszyngtona 38. Fot. Przemysław Kozłowski Zanim w 1928 roku zbudowano gmach Biura Budowy Portu, Wenda mieszkał w kilku różnych pokojach, które wynajmował w mieście. Między innymi w jednej z rybackich chat, która nie przetrwała do dziś. Jednym z ostatnich zachowanych obecnie w centrum miasta rybackich domków jest checz zbudowana około 1890 roku przy pl. Kaszubskim 7B, w której mieści się Cafe Strych. We wnętrzu lokalu znajdują się oryginalne sprzęty, dokumenty i fotografie archiwalne opisujące historię Gdyni. W podobnej chacie przez pewien okres mieszkał Tadeusz Wenda. Checz rybacka z około 1890 roku, w której mieści się Cafe Strych. W podobnej chacie mieszkał Tadeusz Wenda. Fot. Przemysław Kozłowski Kolejnym miejscem pracy inżyniera był Urząd Morski w Gdyni przy ul. Chrzanowskiego 10. W 1931 roku Wenda został przeniesiony ze stanowiska kierownika budowy portu w Gdyni w Ministerstwie Przemysłu i Handlu do Urzędu Morskiego, gdzie nadzorował dalsze prace jako naczelnik Wydziału Techniczno-Budowlanego. Jego nowa posada to kolejny przykład, jak rząd II RP traktował budowniczego portu. Urząd Morski w Gdyni, do którego prowadzi ul. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski Do Urzędu Morskiego w Gdyni wiedzie ul. Tadeusza Wendy. Z mostu nad torami prowadzącymi do portu można dostrzec jeden z portowych akwenów – basen II inż. Wendy, przy którym stoją dwa charakterystyczne budynki – chłodnie Dalmoru. Chłodnia nr 1 powstała po wojnie. Natomiast chłodnia nr 2 pamięta czasy inżyniera Wendy. Powstała w latach 1931-1932 jako chłodnia Śledziowa. Basen II inż. Wendy z charakterystycznymi chłodniami Dalmoru w tle. Z lewej (za statkiem) przedwojenna chłodnia Śledziowa. Widok z mostu na ul. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski Nieco dalej, poza śródmieściem, stoi jeszcze inny monumentalny gmach z czasów Tadeusza Wendy. W latach 1929-1934 mieścił się w nim Instytut Handlu Morskiego w Gdyni. Obecnie przy ul. Morskiej 79 znajduje się Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1 w Gdyni, w skład którego wchodzi Technikum Mechaniczne nr 1 im. inż. Tadeusza Wendy. Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1 w Gdyni, w skład którego wchodzi Technikum Mechaniczne nr 1 im. inż. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski Obok drzwi wejściowych do gmachu znajduje się tablica poświęcona patronowi szkoły. Natomiast w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości przy schodach wiodących do budynku posadzono dwa dęby. Jednemu nadano imię Tadeusza Wendy, drugiemu – Eugeniusza Kwiatkowskiego, ministra przemysłu i handlu, który szanował i wspierał budowniczego portu. Tablica poświęcona Tadeuszowi Wendzie i dąb jego imienia przed Technikum Mechanicznym nr 1 im. inż. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski Oprócz śladów inżyniera w porcie i różnych punktach miasta pamiątki po naszym bohaterze znajdują się w zbiorach Muzeum Miasta Gdyni. To np. oryginalne plany budowy portu sporządzone przez Wendę. Plan budowy portu w Gdyni ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni. – Już 20 czerwca w Muzeum Miasta Gdyni zostanie zaprezentowana wystawa czasowa uzupełniająca wystawę stałą „Gdynia – dzieło otwarte", która poświęcona będzie postaci inżyniera Tadeusza Wendy. Pokażemy zbiory dotyczące zarówno pracy Tadeusza Wendy przy budowie portu w Gdyni, takie jak plany i szkice sporządzone przez inżyniera czy kostka do papieru wykonana z kawałka gdyńskiego nabrzeża, jak i pamiątki związane z jego życiem osobistym, w tym walizka czy elegancka, wizytowa laska. Wystawę będzie można zwiedzać do końca roku w Muzeum Miasta Gdyni – mówi Dawid Gajos z Działu Historycznego Muzeum Miasta Gdyni. Muzeum zaplanowało również wytyczenie trasy śladami Tadeusza Wendy w ramach projektu „Spaceruj z historią!”. Zostanie ona udostępniona 25 czerwca, czyli w dzień zakończenia roku szkolnego. – Warto również samemu udać się na spacer śladami Tadeusza Wendy w Gdyni. Trasa pokazująca najważniejsze miejsca związane z postacią inżyniera, przygotowana przez Muzeum Miasta Gdyni w ramach obchodów Roku Tadeusza Wendy i projektu „Spaceruj z historią!”, będzie do pobrania na stronie internetowej muzeum już 25 czerwca, czyli dokładnie pierwszego dnia wakacji – dodaje Dawid Gajos. Opublikowano: 01.05.2021 16:00 Autor: Przemysław Kozłowski (p.kozlowski@gdynia.pl) Zmodyfikowano: 03.05.2021 17:24 Zmodyfikował: Przemysław Kozłowski