Zielony rok #wGdyni

Zmiany klimatyczne i ochrona środowiska to jedno z największych globalnych wyzwań ostatnich lat. Również Gdynia podejmuje rozmaite działania, które mają proekologiczny wymiar. W mieście nie brak zielonych inicjatyw, a także projektów poświęconych zwierzętom czy dzikim zapylaczom. Wiele z przedsięwzięć zostało podjętych również w mijających 12 miesiącach. Przyglądamy się najważniejszym z nich.

W marcu 2021 roku Gdynia, jako pierwsze miasto w Polsce, oficjalnie dołączyła do Green City Accord. To europejska inicjatywa zobowiązująca miasta do poprawy stanu środowiska. Porozumienie dotyczy m.in. dbałości o jakość powietrza, wody, gospodarki odpadami, walki z hałasem i wspierania bioróżnorodności.

- W każdym z tych obszarów miasta w ramach porozumienia podejmują wyzwania, które będą realizować przez najbliższych dziesięć lat. To z jednej strony możliwość porównania swoich doświadczeń z najlepszymi europejskimi samorządami, troszczącymi się o jakość środowiska, a z drugiej strony bez wątpienia motywacja do tego, by Gdynia była jeszcze bardziej zielonym, przyjaznym miastem o czystym środowisku – mówił przy okazji przystąpienia do porozumienia Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni.

Poza Gdynią, która jest jedynym przedstawicielem Polski w Green City Accord, w inicjatywie biorą udział takie europejskie jak m.in. norweskie Oslo, francuskie Lille, hiszpańska Saragossa, portugalska Braga czy fińskie Lahti, Turku i Helsinki.

- Dziś rozwój miast musi oznaczać otwarcie na innowacje, wdrażanie rozwiązań, które chronią przyrodę i klimat. Dbałość o środowisko, szczególnie w obszarach miejskich, jest jednym z największych wyzwań, które stoją przed naszym i kolejnymi pokoleniami. To, że rozwój musi iść w parze z ekologią zauważyliśmy już lata temu. W Gdyni zwracamy uwagę na to, jak prowadzić miejskie działania i inwestycje oraz projektować nowe przestrzenie z myślą o lokalnym środowisku. Zagospodarowujemy wody opadowe, termomodernizujemy budynki, wspieramy i promujemy odnawialne źródła energii, edukujemy najmłodszych. Nie boimy się innowacyjnego podejścia, które pozytywnie wpływa na nasze otoczenie – mówił o przystąpieniu do porozumienia Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji.

Green City Accord to nowa europejska inicjatywa, która ma zmobilizować miasta do proekologicznych działań. Do tej pory do porozumienia przystąpiło około 20 miast z różnych państw, fot. mat. prasowy / ec.europa.eu

Jednym z większych działań miasta związanym z poprawą stanu środowiska, był w minionym roku „Gdyński Dialog o Klimacie”. To proces konsultacyjny, który zapoczątkowany został jeszcze pod koniec 2020 roku. Jego celem było wypracowywanie rozwiązań i rekomendacji oraz zebranie opinii i pomysłów, które na trzech poziomach – całego miasta, wspólnot lokalnych oraz indywidualnego mieszkańca – mogą ograniczać negatywne zjawiska związane kryzysem klimatycznym i pozwolą się nam lepiej do niego przygotować.

Uczestnicy wypracowali łącznie 88 rekomendacji i pomysłów, które zostały przeanalizowane przez jednostki merytoryczne miasta i przekazane prezydenckiemu kolegium. Ostatecznie do wdrożenia przyjęto 74 propozycje, które podzielono na trzy obszary: powietrze, zieleń w mieście oraz woda.

- Rekomendacje wypracowane przez uczestników Gdyńskiego Dialogu o Klimacie są bardzo cenne (…) Niektóre z nich zaczęliśmy realizować już wcześniej, a inne są rozszerzeniem tego, co jako samorząd wdrażamy. Nie brakuje też nowych rozwiązań, dzięki którym nasz zestaw narzędzi ochrony klimatu będzie jeszcze szerszy – mówił w lipcu tego roku Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni.

Wśród rekomendacji w obszarze „woda” znalazły się m.in. takie, które poruszały zagadnienia retencji wód opadowych i roztopowych. Gdynia od wielu lat przykłada dużą wagę do odpowiedniego gospodarowania deszczówką. W mijającym roku trwały prace przy odnowieniu Potoku Wiczlińskiego – na „placu budowy” powstał m.in. zbiornik retencyjny Wiczlino-Szkoła. Dając przykład dużej retencji miasto jednocześnie wspiera działania na mniejszą skalę. Miejska dotacja wspiera mieszkańców, firmy i zarządców nieruchomości we wprowadzaniu elementów tzw. małej retencji na swoich posesjach. Na ten cel otrzymać można dotację w wysokości 80% poniesionych kosztów do kwoty nawet 10 000 zł.

^{Potok Wiczliński w październiku 2020 roku}

Jednym z najważniejszych wyzwań, przed którym stają samorządy w całej Europie, jest ograniczenie emisji CO² do atmosfery. Działania w tym kierunku podejmuje również Gdynia. Minionej zimy, a więc na początku 2021 roku, Gdynia, Rumia, Reda, Wejherowo i gdyński OPEC podjęły się stworzenia lotniczych mapy termowizyjnych budynków i sieci ciepłowniczej, dzięki którym można określić miejsca strat ciepła. To bardzo ważne narzędzie w działaniach prośrodowiskowych, które prowadzi Gdynia. Da ono bowiem możliwość nie tylko obniżenia kosztów ogrzewania, ale także obniżenia śladu węglowego miasta.

- Na mapie można obejrzeć pojedyncze budynki, przeanalizować straty ciepła na nich występujące. To utracone ciepło to utracona energia, do której wytworzenia wykorzystano paliwo, a jego spalenie wiązało się z emisją CO², a więc gazu powodującego efekt cieplarniany. Właściciele budynków, dzięki mapie strat ciepła, uzyskują zatem narzędzie do tego, aby sprawdzić, czy ich budynek jest energetycznie szczelny, a jeśli nie - że przez te nieszczelności w realny sposób tracą pieniądze na ogrzewanie, którego ceny ostatnio bardzo rosną. Świadomość tych strat powinna być impulsem do przeprowadzenia termomodernizacji budynku, aby ograniczyć straty ciepła, a więc ograniczyć straty finansowe i jednocześnie ograniczyć emisje CO² – mówi Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji.

^{Przykładowa mapa strat ciepła #wGdyni // zdj. ze strony: opecgdy.com.pl}

Gdynia systematycznie likwiduje także piece węglowe w mieście. Tylko w tym roku usunięto 76 pieców z zasobów budynków komunalnych, a mieszkańcy złożyli łącznie 141 wniosków o dofinansowania w ramach ogólnopolskiego programu „Czyste powietrze” i dotacji miejskiej. O tym, w jaki sposób należy złożyć wnioski o dotację, przeczytać można w na stronie Gdynia.pl.

Ponadto w sierpniu 2021 roku prezydent Gdyni Wojciech Szczurek przyjął zarządzenie w sprawie: wymagań dotyczących projektowania, budowy, przebudowy, remontów oraz wykonywania robót budowlanych na nieruchomościach stanowiących własność miasta, uwzględniających ochronę klimatu. Zarządzenie dotyczy wymogów w zakresie technologii uwzględniając materiały budowlane i wykończeniowe, retencję, emisyjność, energooszczędność, ochronę zieleni i bioróżnorodności. Dotyczy to nowo-powstających budynków stanowiących własność gminy, a także remontów istniejących. Prawidłowe wdrożenie tych procedur jest kluczowe dla ograniczenia emisji CO², a także podwyższenia standardu otoczenia budynków komunalnych i przestrzeni publicznych.

Gdynia dba nie tylko o czyste powietrze, ale także o czystość w mieście. Wiosną i jesienią odbyły się akcje wspólnego sprzątania w dzielnicach. Mieszkańcy chwycili za worki i w rękawicach ochronnych oczyścili swoje najbliższe sąsiedztwo, dając jednocześnie dobry przykład mniej odpowiedzialnym gdynianom. Wydarzenia koordynowane były przez Rady Dzielnic. Świadomość ekologiczna wśród społeczności stale wzrasta, problem pozostawiania odpadów w miejscach przypadkowych, takich jak park czy las nadal istnieje. Co roku z lasów usuwanych jest ok. 140 tysięcy metrów sześciennych śmieci. To jak wysypisko wielkości Sea Towers.

^{Wiosenne porządki w dzielnicach // fot. Rady Dzielnic}

W mijającym roku miasto położyło równie duży nacisk na aspekt edukacyjny związany z gospodarowaniem odpadami. W czerwcu, podczas wydarzenia „Lato zaczyna się #wGdyni” na bulwarze Nadmorskim mieszkańcy mogli wziąć udział w rozmaitych zabawach i dowiedzieć się, jak poprawnie segregować odpady we własnych domach. W Gdyni śmieci segregowane są na kilka frakcji. Jedną z nich są odpady bio. Trafiają do nich m.in. odpady żywnościowe pochodzenia roślinnego, skorupki jaj czy fusy po kawie i herbacie. Wiosną, podczas wydarzenia „Ogród & Wielka Majówka” a także jesienią na dorocznych targach „Dary Ziemi” Wydział Środowiska Urzędu Miasta promował ideę kompostowania odpadów. Przeprowadzone zostały warsztaty z kompostowania bioodpadów. Animatorzy podzielili się z mieszkańcami wiedzą na temat celów, sposobów i zalet kompostowania. Zaprezentowany został także kompostownik do użytku domowego oraz różne metody kompostowania. To, że kompostować każdy może, udowadniają gdyńscy urzędnicy. Na piątym piętrze gmachu Urzędu Miasta Gdyni przy ul. 10 lutego, w pobliżu kuchni, stanęła niepozorna konstrukcja z połączonych glinianych donic – to właśnie „domowy”, a w tym przypadku urzędowy kompostownik.

^{Podczas wydarzenia „Ogród & Wielka Majówka” Wydział Środowiska Urzędu Miasta promował ideę kompostowania odpadów / fot. Paweł Kukla}

W 2021 roku nie zabrakło również projektów związanych z morzem. Aż 11 gdyńskich szkół dołączyło do „Europejskiej Sieci Niebieskich Szkół”. To program poświęcony edukacji związanej z ochroną mórz i oceanów. Udział w projekcie, który koordynuje Akwarium Gdyńskie Morskiego Instytutu Rybackiego oraz Wydział Środowiska Urzędu Miasta Gdyni. Wszystkie szkoły, które zaangażowały się w inicjatywę, muszą określić temat związany ze środowiskiem morskim, który jest ważny dla uczniów, a następnie stworzyć projekt szkolny z nim związany. Po ukończeniu wyzwania pod nazwą „Odnajdź Błękit” szkoły otrzymają certyfikat Europejskiej Niebieskiej Szkoły (European Blue School). Dzięki temu staną się inicjatorami zmian na rzecz zrównoważonego rozwoju oceanów, dzieląc się doświadczeniami z nauczycielami i uczniami z innych szkół należących do sieci.

^{Jeszcze w ubiegłym roku szkolnym przeprowadzono m.in. warsztaty środowiskowe w gdyńskiej marinie (zdjęcie po lewej). Natomiast obecny rok szkolny rozpoczął się od kampanii na ulicach miasta. Na zdjęciu (po prawej) plakat na przystanku przy ul. Świętojańskiej // fot. materiały Akwarium Gdyńskiego}

Gdynia wpisała się również w coroczną akcję „Godzina dla Ziemi”. Promuje ona ochronę środowiska i powstrzymanie zmian klimatycznych. Tegoroczna edycja była szczególnie bliska naszemu miastu, gdyż była to #godzinadlabałtyku. Pod hasłem „Ocalmy Bałtyk, nim zatęsknimy!”, zwracano uwagę na zły stan środowiska morskiego oraz zasobów ryb Morza Bałtyckiego. Organizowane były rozmaite akcje internetowe, a podczas finału akcji na godzinę wyłączono światło w wybranych obiektach publicznych, firmach i mieszkaniach prywatnych.

Natura to nie tylko flora, lecz także fauna. W Gdyni doskonale zdajemy sobie z tego sprawę, organizując i angażując się w rozmaite inicjatywy mające na celu wspieranie ssaków, płazów czy ptaków.

Na początku roku w schronisku OTOZ Animals „Ciapkowo” w Gdyni otwarty został nowy budynek weterynarii. W obiekcie znajduje się profesjonalna lecznica z gabinetem weterynaryjnym i salą operacyjną, a także izolatki z wybiegami zewnętrznymi. Budynek to łącznie 212 m² powierzchni przeznaczonej do profesjonalnej opieki i leczenia podopiecznych „Ciapkowa”. Inwestycja pozwoliła zwierzętom chorym, po zabiegach lub potrzebującym pomocy dochodzić do siebie w komfortowych warunkach, a także dała możliwość przeprowadzania operacji w sterylnym, bezpiecznym środowisku.

- W miejscu takim jak to, usługi weterynaryjne są jedną z najważniejszych funkcji. Zwierzęta trafiające do schronisk często potrzebują pomocy medycznej, zanim znajdą nowych właścicieli. Jest to również miejsce, w którym realizowany jest miejski program zapobiegania bezdomności zwierząt poprzez sterylizację i kastrację – mówił przy okazji otwarcia obiektu Michał Guć, wiceprezydent Gdyni.

Zimą ptaki żyjące w mieście wymagają szczególnej opieki. Gdynia od wielu lat wspomaga mieszkańców zaangażowanych w pomoc ptakom poprzez coroczne rozdawanie budek lęgowych i karmników. W większości ptaki potrafią zadbać o siebie i pomoc najczęściej jest im potrzebna wyłącznie, gdy jednocześnie utrzymują się mróz oraz pokrywa śnieżna i same nie mają możliwości zdobycia pokarmu.

Podczas mrozów na początku roku strażnicy miejscy z gdyńskiego EkoPatrolu regularnie dokarmiali ptactwo specjalną mieszanką ziaren. Mieszkańcy też mogą to robić. Karmniki dla łabędzi, kaczek i innego ptactwa wodnego stoją m.in. na miejskiej plaży, na bulwarze oraz w Orłowie. Ważne jest jednak, by pod żadnym pozorem niektórym ptakom nie podawać chleba, a szczególnie starego i spleśniałego.

Podobne inicjatywy podejmowane są także przed nadchodzącą zimą. Co więcej na Dąbrowie i Witominie zamontowane zostały właśnie kaczkomaty. To specjalne karmniki, dzięki którym dokarmiać kaczki, często bytujące przy miejskich zbiornikach wodnych.

Wiosna to tradycyjnie okres, gdy wszystko budzi się do życia. Nie inaczej jest w przypadku płazów, które właśnie o tej porze roku ruszają w coroczną wędrówkę do miejsc lęgowych. Tradycyjnie towarzyszy im w tym EkoPatrol Straży Miejskiej w Gdyni oraz Wydział Środowiska gdyńskiego magistratu. Wszystko w trosce o to, by jak najmniej płazów przypłaciło tę wędrówkę życiem, pod kołami rowerów czy samochodów. Informacje dla kierowców w miejscach wędrówek płazów, a także specjalne zapory, pozwoliły uratować nie jedno żabie życie.

Również wiosną rozpoczął się sezon pracy gdyńskich pszczół, mieszkających w pasiece na dachu Urzędu Miasta. Sezon, jak się później okazało, rekordowy! W ciągu kilku miesięcy udało im się wyprodukować 180 kilogramów miodu! Złoty przysmak stanowi różnorodną mieszankę kwiatową. Dzięki analizie dowiedzieliśmy się, znajdują się w nim m.in. pyłki klonu, śliwy, jabłoni, wierzby czy kasztanowca. Co jednak ważniejsze – badania nie wykazały, by miód zawierał metale ciężkie. Gdyński miód jest zatem nie tylko smaczny, ale też bardzo zdrowy.

^{Pszczół na dachu Urzędu Miasta dogląda pszczelarz - Wojciech Albecki // fot. Weronika Rozbicka}

Warto uwagi jest również fakt, że w tym roku miasto rozpoczęło współpracę z innowacyjną firmą, za której sprawą w pasiece na dachu Urzędu Miasta wdrożono rozwiązanie o nazwie Smartula. To system monitorowania pasiek, który został opracowany przez zespół studentów i naukowców z Politechniki Gdańskiej. Składa się z kilku urządzeń, które wkłada się do ula. To mikrofon, czujniki wilgotności i temperatury oraz akcelerometry. Mają zbierać istotne informacje z wnętrza i przekazywać je pszczelarzowi. Dzięki temu pszczelarze mogą na bieżąco sprawdzać stan swoich pasiek w aplikacji, bez konieczności zaglądania do uli.

Nie zabrakło również inicjatyw poświęconym dzikim zapylaczom, owadom równie istotnym dla ekosystemu co wspomniane pszczoły. W trzech lokalizacjach na Dąbrowie stanęły konstrukcje popularne nazywane hotelami dla zapylaczy. Owady mogą adaptować je na swoje siedliska i składać tam swoje jaja. Tego typu budowle są w miastach niezwykle potrzebne. Przyczyniają się bowiem do zwiększania bioróżnorodności. Hotele powstały w ramach zwycięskiego projektu Budżetu Obywatelskiego.

W pierwszej połowie roku odbyła się także kolejna edycja konkursu „Zapraszamy ptaki do Gdyni”. Zabawa ma na celu zachęcanie dzieci i młodzieży do działań na rzecz ochrony przyrody, poznawanie gatunków ptaków żyjących w mieście i jego okolicach oraz edukowanie na temat właściwych zasad dokarmiania ptaków. Zadaniem uczestników tegorocznej edycji było stworzenie ilustracji przestawiających jednego ze wskazanych w regulaminie ptaków solo oraz na tle Gdyni, a także napisanie sześciozdaniowej historii o przedstawionym gatunku. Na konkurs wpłynęło 290 zgłoszeń, a że każdy uczestnik miał wykonać 2 prace, dało to imponującą liczbę niemal 600 barwnych i różnorodnych ilustracji – rysunków, malunków i kolaży. Dzieci zaprosiły na swoje dzieła biegusy, drozdy, dzwońce, gołębie, jaskółki, jemiołuszki, kopciuszki, kowaliki, kwiczoły, pliszki, puszczyki, raniuszki i bardzo popularne sikory modre. Jednak najchętniej goszczonym na pracach ptakiem był gil - został przedstawiony aż 71 razy! Uczestnicy zabrali odbiorców nie tylko do świata ptaków, ale i na wyprawę po ciekawych zakątkach miasta, na tle których przedstawiali swoich skrzydlatych bohaterów.

Już teraz zapraszamy do udziału w kolejnej, przyszłorocznej edycji konkursu. Tym razem uczestnicy będą mierzyć się z zadaniem konstruktorskim. O nagrody powalczą bowiem drewniane karmniki oraz budki lęgowe.

Mijający rok był również dobry dla gdyńskich jerzyków – wyjątkowych ptaków, które niemal całe życie spędzają w locie, lądując jedynie w celach lęgowych. Na Witominie powstało kilka budek lęgowych przeznaczonych dla tych ptaków. To znakomite uzupełnienie dla istniejącej od 2017 roku na Karwinach wieży dla jerzyków czy budek zainstalowanych w rozmaitych lokalizacjach – np. na Obłużu czy Wzgórzu Św. Maksymiliana.

Gdynia nie zapomina również o jeżykach – tym razem tych pisanych przez „ż”. Jesienią wiele gatunków zwierząt szykuje się do przetrwania zimy. Jednym z nich są właśnie jeże, które o tej porze roku zaczynają konstruować swoje zimowe rezydencje. W tym celu gromadzą budulec w postaci opadłego listowia, patyków i chrustu. Miasto i mieszkańcy zaangażowali się w pomoc tym sympatycznym zwierzętom. Ze środków Budżetu Obywatelskiego zorganizowano warsztaty z budowy specjalnych domków dla jeży. Liczba uczestników była niestety ograniczona, jednak nic straconego. Efektem zajęć jest instrukcja budowy takiego domku. Zachęcamy do jej pobrania – dostępna jest na dole niniejszego artykułu, w formie załącznika PDF.

Do pomagania jeżom zachęcali też uczniowie Szkoły Podstawowej nr 48, którzy zaprosili mieszkańców do akcji „Jeż w Wielkim Mieście. Usyp kopczyk”. Idea była prosta – w naszym ogrodzie, działce czy na skwerach miejskich usypmy kopczyk z liści i zostawmy go do wykorzystania przez jeże. I choć jesień już za nami, to warto o tym drobnym geście pamiętać o tym w przyszłym roku i kolejnych latach.

Na przestrzeni roku miasto regularnie angażuje się również w pomniejsze prośrodowiskowe działania. Na bieżąco można je śledzić na stronie Gdynia.pl w zakładce „Gdynia Zielona”.